‘Verhipping draagt niets bij aan Neukölln.’
Oud-burgemeester Neukölln Buschkowsky
Van de 320.000 inwoners van de wijk (‘Bezirk) Berlin-Neukölln komt 40% van buiten Duitsland. Inmiddels telt de wijk inwoners uit maar liefst 160 landen. In het noorden van de wijk heeft 80% van de jongeren onder de 18 jaar ouders van buiten Duitsland. Er zijn delen van de wijk waar vrijwel niemand van de allochtonen betaald werk heeft en moet leven van ‘Harz IV’ (sociale bijstand).Oud-burgemeester Heinz Buschkowsky raakte op ramkoers met zijn SPD omdat hij de integratie van allochtonen als mislukt beschouwde. Inmiddels wil hij niets meer met zijn partij te maken hebben.
Wat is er mis met Neukölln? En waarom meent Buschkowsky dat de nieuwe toestroom van hippe, jonge starters weinig bijdraagt aan zijn wijk.
Streetwise
Heinz Buschkowsky was van 2001 tot 2015 burgemeester van de omvangrijke wijk van Berlijn: Neukölln. Een burgemeester die meer op straat te vinden was dan op het stadhuis, ‘street wise’ was hij dus zeker. Een man die op partijbijeenkomsten achter in de zaal gaat zitten. Een enfant terrible wordt hij ook wel genoemd. In zijn boek ‘Neukölln ist überall‘ uit 2012 schreef hij dat de intergratie van allochtonen is mislukt. Gevoed door zijn eerdere bezoek aan Rotterdam stelde hij dat wat er in Neukölln misgaat, ook elders misgaat.
Hij kan het weten met zijn 14-jarige loopbaan in de wijk.
In de zestiger jaren kwamen veel ‘gastarbeiders’, vooral uit Turkije naar de oudbouw tussen de Karl-Marx-Straße en de S-Bahn-Ring. Er stonden toen veel woningen leeg omdat vooral de autochtone Duitse bewoners zuidwaards in de wijk waren getrokken. Men achtte de nieuwe gezinswoningen en de hoogbouw zoals in Gropiusstadt aantrekkelijker dan de verwaarloosde oudbouw.
In de tachtiger en negentiger jaren losten gezinnen uit Arabische landen, zoals Libanon, Syrië en de Palestijnse gebieden en vluchtelingen uit Joegoslavië, van de weer naar betere delen doorschuivende Turkse gezinnen af.
Als Tempelhof sluit
Met de sluiting van Tempelhof als luchthaven in 2008, stopte ook het tergende lawaai van de stijgende en landende vliegtuigen. De landingsgestellen scheerden soms enkele meters over de daken of langs de gevels van de woonblokken in het naastgelegen Schillerkiez.
Toen het vliegveld voor vliegverkeer werd gesloten heerste vooral de stilte. Alles was met een klap geschiedenis: het NAZI-verleden, de Amerikaanse militaire basis, de springplank voor de luchtbrug om Berlijn tijdens de Russische blokkade (1948/1949). Twee jaar na de sluiting zou Tempelhof in 2010 weer opengaan, echter nu voor de bewoners van de stad. Het werd het grootste ‘speelveld’ van Berlijn en wellicht de wereld en maakt deel uit van de zo geprezen vrije en openbare ruimte.
Met de sluiting en vooral de heropening als openbare vrije ruimte steeg de populariteit van de nabij gelegen wijk Schillerkiez (deel van Neukölln). Studenten, Spaanse jongeren op zoek naar werk en jonge (veelal autochtone) gezinnen trokken naar de wijk. De oudbouw herwon haar charme. Terrasjes en eethuisjes en cafeetjes in rauwe stijl namen de plek in van de oude buurtwinkels. Met de stijgende huren moesten de minder gefortuneerde bewoners, vaak allochtonen, de wijk verlaten en op zoek naar goedkopere huisvesting.
In 2014 dreigt het even mis te gaan met de idylle van Tempelhof. De stad wil een (klein) deel bebouwen met 5.000 woningen en de nationale bibliotheek. Tegenstanders vrezen dat de vooral voor de beter betaalden bedoelde appartementen de huren in de omliggende wijken nog sneller zullen doen stijgen. Een volksraadpleging op 25 mei 2014, maakt echter een eind aan de bebouwingsplannen van het stadsbestuur.
Toegestroomde hipsters dragen niets bij, aldus Buschkowsky
‘Wanneer de ontwikkelingen op de begane grond, niet doorwerken op de 4e etage, zo lang moeten we het effect van toestroom van jonge hippe bewoners, als van voorbijgaande aard beschouwen. Toegeven’, stelt Buschkowsky, ‘je ziet nu veel galerieën, kleine bars, winkels voor elektrische gitaren of vioolbouwers en veel ‘werkplekverhuurders’, die verhuren een werkplek met internetaansluiting. Ja dat is tegenwoordig in’, vult hij nog aan.
Maar Buschkowsky ziet weinig tot geen effect op de thema’s waar het volgens hem echt om gaat: de grote sociale problemen, de armoede, de -volgens hem- gefaalde integratie van allochtonen in de Berlijnse samenleving. ‘Wij in Neukölln zijn slechts een periode in het leven van deze jonge starters. In een paar jaar zitten die in een sollicitatiegesprek op te scheppen dat ze een paar jaar Neukölln hebben ‘overleefd’, dus wel tegen een stootje kunnen.’ Je kunt je inderdaad afvragen of het verhippen de wijk met zoveel diepe problemen zal helpen, de door de influx veroorzaakte huursverhogingen en daardoor gedwongen verhuizing van de oorspronkelijke bewoners, over het algemeen niet. Bio-broodjes van €0,60 i.p.v. amper €0,10 in de buurtsuper, ook niet.
Wat moet er worden van Neukölln?
Berlijn is natuurlijk zoals veel andere Europese steden. Waar zijn geen problemen: neem de Parijse banlieues of de Londense suburbs, geen stad zonder problemen.
Toch zal het voor de Berlijnse politiek nog een hele klus zijn om het verder wegzakken van delen van Neukölln een halt toe te roepen. Al is de wijk niet de enige met forse (intergratie-)problemen. Ook de wijk Wedding is regelmatig ongunstig in het nieuws.
Buschkowsky kan toch een paar lichtpuntjes noemen. De Albert-Schweizer-Schule is een voorbeeld dat beter onderwijs met allochtonen mogelijk is. Zij slaagden er in om de overwegend allochtone leerlingen vergelijkbare resultaten te laten boeken als de overwegend autochtone scholen elders in de stad.
Wat het recept is? Buschkowsky ziet het succes niet alleen in de school zelf. ‘De ouders houden hun kinderen vaak dom. Nee, dom worden allochtonen niet geboren, en als dat zo is, is dat gelijk aan de dommigheid bij Duitse jongeren.’ Een leidster van een kinderdagverblijf kon het echter niet meer bolwerken en verhuisde naar Friedrichshain. Aan Buschkowsky vertelde ze: ‘na 30 jaar hoorde ik kinderen weer volledige zinnen uitspreken.’
Bron citaten: ‘An der Schönheit kann’s nich liegen…‘, van Peter Schneider.