Rangeerterrein Schöneberg-Südgelände is nu natuurpark
Een park met sporen naar het verleden
Maar liefst 16 jaar werkte een burgerinitiatief aan de omzetting van een groot Berlijns rangeerterrein. De Deutsche Bahn, de Amerikaanse bezettingsmacht, de Stadt Berlijn, de DDR. Het waren niet de kleinste partijen die overtuigd moesten worden dat het in 1946 stilgelegde immense rangeerterrein Schöneberg-Südgelände een natuurpark moest worden. In 1996 was het zover: de voorbereidingen voor omzetting konden starten. Schöneberg-Südgelände is inmiddels een beschermd natuurgebied, een spannend park, maar nog steeds een van de minst bekende juweeltjes van Berlijn. Een kennismaking.
Een verstopte parel
Zoals zoveel plekken in Berlijn, is Schöneberg-Südgelände goed verstopt. Aan de oostzijde denderen de ICE’s voorbij, aan de westzijde de S-Bahn. Bij toeval zul je er bij een bezoek aan Berlijn niet tegenaan lopen. Het is verstandig vooraf even te informeren waar de ingang is te vinden. Dat blijkt als je het eenmaal weet, niet moeilijk: bij het S-Bahnhof Priesterweg.
Eenmaal binnen valt de rust op: de actieve spoorlijnen langs het park, en de ligging net buiten de S41/42-ring, houden veel bezoek weg. Het voelt als een bezoek aan een verboden gebied. Alsof je de geheimen ontwaart van een gebied dat zijn historie zo lang geheim heeft willen houden. Het lijkt erop dat er amper sporen zijn opgeruimd, letterlijk sporen naar het verleden. De vele berkenbomen tussen de bielzen doen echter vermoeden dat je niet achterom hoeft te kijken uit angst voor een aanstormende trein.
Een lange strijd
Het grote spoorcomplex werd geopend in 1889. Niet lang na WOII werden in 1952 de activiteiten op het terrein gestopt. Het verlaten complex gave alle ruimte aan een ongehinderde natuurlijke ontwikkeling.
Met de groei van de bomen, groeide ook de liefde voor het zich ontwikkelende park. Toen plannen bekend werden dat de activiteiten op het terrein weer hervat zouden worden en een nieuwe loods zou worden gebouwd, werd een burgerinitiatief actief teneinde het terrein te behouden.
Terwijl in ons land burgerinitiatieven een hoog aaibaarheidsgehalte kennen, zijn de veel oudere, in Berlijn vaak vooral strijdbaar. De oprichting van het burgerinitiatief Schöneberg-Südgelände in 1980 begon al direct met een rechtszaak. Sinds de stillegging in 1946 had zich op het terrein een pioniersbos ontwikkeld, zoals dat gaat met ongebruikt terrein. Tegen 1999 was het grootste deel van het terrein tot beschermd natuurpark verklaard.
Sporen naar het verleden
Wat bij de herontwikkeling van het park zo opvalt is dat een nieuwe bestemming niet tot het uitwissen van sporen leidt. Letterlijk zijn de meeste sporen naar het verleden blijven liggen. De natuur trekt zich er niets van aan. Geen plant of dier laat zich door de spoorstaven hinderen. Omgevallen masten, oude seinen, stappels oude bielzen.
Het wordt niet opgeruimd. Het park nodigt uit te ontdekken, om haar verleden te ontrafelen. Een oude stoomlocomotief, een grote reparatiehal, een draaischijf en een indrukwekkende grote en roestige watertoren, zijn markeringen in de tijd.
Kunstenaars richtten een beeldentuin in, scholen repeteren theaterstukken in het intiem aangelegde amfitheater.
Het bewaren van letterlijke sporen naar het verleden, maakt het terrein spannend en uniek. Het verhaal ‘hier was vroeger…’ staat niet op een bord bij de ingang. Het verhaal, daar struikel je over.